نقش کتابخانه های عمومی در پژوهش
نوشتاری به مناسبت هفته پژوهش
نقش کتابخانه های عمومی در پژوهش
نوشته : خلیل الله باقی زاده
کتابخانه ها نقش قابل ملاحظه ای در تامین حداکثر امکانات حقیقت جوئی را برای پژوهشگران راستین ایفا می کنند. در ابتدای تأسیس هر کتابخانه ای، فعالیت های پژوهشی آن نیز مورد توجه قرار می گیرد قابل ذکر است که تحقیقات و کتابخانه ها یک تأثیر متقابل بر یکدیگر دارند و همانطوری که کتابخانه ها با گردآوری و سازماندهی و اشاعه اطلاعات نقش موثری در تحقیقات و پیشرفت کشورها ایفا می کنند، کتابخانه ها نیز از تحقیقات و پژوهشهای بشری بی بهره نبوده و در واقع اوج گیری و پیشرفتهای همه جانبه تحقیقات بشری دستمایه ای برای رونق روزافزون کتابخانه ها بوده است.در یک جامعه علمی همانند دانشگاه، کتابخانه به عنوان قلب آن جامعه عمل می کند و وظیفه خدمت رسانی و هماهنگی بخشهای دیگر آن جامعه را بر عهده دارد.
اگر در این جامعه، قلب کارایی داشته باشد دیگر اعضا نیز به وظایف خود آگاهی داشته و عملکرد بهتری خواهند داشت و در صورت عدم کارایی قلب، دیگر اجزاء آن ارگانیسم نیز نمی توانند کار خود را بدرستی انجام دهند.اطلاعات در سیاستگذاری ها و تصمیم گیری ها نقش به همین عمده ای دارد، کتابخانه های نوین با اتکاء اطلاعات است که در جوامع در حال تحول، دیگر خزانه دانشهای گذشته، حال و آینده تلقی نمی شوند بلکه در حال تبدیل شدن به مراکز اطلاع رسانی هستند تا بتوانند نیازهای تحقیقاتی و پژوهشی جامعه را پاسخگو باشند. اهمیت کتابخانه ها و نقش مهم آنها در فراهم آوردن اطلاعات پژوهشگران، بر کسی پوشیده نیست.سرمایه گذاری در کتابخانه ها بازده مستقیمی بر روند پیشرفت جامعه می گذارد. سرمایه گذاری در امر تحقیق، سرمایه گذاری برای تولید اطلاعات علمی است این سرمایه گذاری در خرید متون و منابع موردنیاز متخصصان و نگهداری و سازماندهی و عرضه صحیح آنها در کتابخانه ها و مراکز اسناد و اطلاعات تخصصی مربوط یا وابسته به گروههای تخصصی، تحقق می یابد. سرمایه ای که صرف خرید و آماده سازی این متون و منابع می شود در واقع می تواند نوعی مصرف بالقوه یا بالفعل متخصصان تلقی گردد و آنچه این متخصصان به صورت کتاب، مقاله و گزارش علمی عرضه می کنند، تولید آنان محسوب می شود و در اینجا رابطه میان میزان مصرف اطلاعات و تولید متقابل اطلاعات، به عنوان بازده علمی فعالیتهای پژوهشی گروههای علمی و تخصصی محسوب می شود. کتابخانه ها با فراهم آوری منابع اطلاعاتی موردنیاز پژوهشگران، در تولیداطلاعات علمی پژوهشگران نقش عمده ای ایفا می نمایند. کتابداران می توانند از دو جهت بر کیفیت خدمات خود بیفزایند . اول اینکه کتابداران با تسهیل دستیابی فیزیکی و کتابشناختی به تحقیقات، عملکرد خود را بهبود بخشند و دوم اینکه با فراهم کردن منابع مرجع مناسب، نیاز به مطالعه متون اصلی تحقیق را حذف کنند. اما در روش دوم که مبنی بر حذف نیاز به مطالعه منابع اصلی تحقیق می باشد، در این روش بر گردآوری و سازماندهی منابع بازنگری نوشته ها، بویژه بازنگریهای انتقادی صاحبنظران، خلاصه گزارش ها، چکیده پایان نامه ها، کتابشناسیهای انتقادی و منابعی که عصاره تحقیقات را به نگارش در می آورند، تاکید می شود.اهمیت و نقش کتابخانه ها در تحقیقات تا جایی است که یکی از روشهای معمول پژوهش بنام روش پژوهش کتابخانه ای نامگذاری شده است که در این روش پژوهشی، محققان با استفاده از منابع اطلاعاتی موجود در کتابخانه ها به نوشتن پژوهش می پردازند.کتابخانه ها با گردآوری، سازماندهی و اشاعه اطلاعات و پژوهش های انجام شده در زمینه های موضوعی مختلف باعث می گردند که از یک سو، محقق از پژوهشهای انجام شده در یک زمینه تخصصی آگاه گردد و بتواند از آنها جهت انجام پژوهشهای آینده خود ایده بگیرد و از طرف دیگر آگاهی پژوهشگر و محقق از تحقیقات انجام شده قبلی باعث می گردد که از انجام تحقیقات تکراری جلوگیری گردد و با این کار از صرف هزینه های هنگفت ناشی از پژوهشهای تکراری جلوگیری به عمل می آید. د ر بین انواع کتابخانه های مختلف، کتابخانه های عمومی نیزبه پژوهش اهمیت زیادی می دهند و یکی از وظایف اصلی این کتابخانه ها، گردآوری، سازماندهی و اشاعه منابع اطلاعاتی جهت پژوهشگران می باشد تا بتوانند جهت انجام تحقیقات خویش از این منابع بهره گیرند. البته کتابخانه های دیگر همچون کتابخانه های آموزشگاهی، دانشگاهی و کودکان نیز هر یک به سهم خود وظایف پژوهشی خاصی دارند و منابع مورد نیاز را برای پژوهشگران خویش فراهم می آورند ولی در بین همه کتابخانه ها، وظایف و اهداف پژوهشی کتابخانه های عمومی جدا می باشدکتابخانه ها چه به شکل سنتی یا شیوه مدرن اداره شوند، باید منابع اطلاعاتی مورد نیاز کاربران خود را فراهم آورند وامکان دسترسی به اطلاعات مورد نیاز را برای کاربران خود تسهیل کنند. کتابخانه ها به ویژه کتابخانه های دانشگاهی نقش موثری در تحقیقات ایفا می کنند. این کتابخانه ها با گرد آوری وسازماندهی منابع اطلاعاتی، باعث می شوند از یکسو از تحقیقات تکراری محققان جلوگیری بعمل آید واز سوی دیگر پژوهشگران از تحقیقات قبلی جهت پژوهشهای آینده خود استفاده کنند.ورود فناوری های نوین اطلاعاتی به حوزه کتابخانه ها ومراکز اطلاع رسانی باعث گردیده که کتابخانه ها جهت ارتقاء وبهبود خدمات خود از آنها بهره گیرند.
